Κώστας Καββαθάς
TO KATHPAMENON NEΦOΣΣτεκόμουν στο πεζοδρόμιο, στη γωνία της Όξφορντ Στριτ και Mαρμπλ Aρτς, παρατηρώντας -και μυρίζοντας- την κυκλοφορία.
Στεκόμουν στη γωνία ενός από τους πιο πολυσύχναστους δρόμους του κόσμου, σε μια πρωτεύουσα που ο πληθυσμός της είναι όσο ο πληθυσμός ολόκληρης της Eλλάδας και ο αριθμός των τροχοφόρων ξεπερνά τα 4 εκατομμύρια. Στεκόμουν ακίνητος προσπαθώντας ν’ ανακαλύψω το νέφος, να καταλάβω γιατί σ’ αυτό το σημείο που πέρναγε ένα αυτοκίνητο κάθε μισό δευτερόλεπτο, μπορούσα κι ανέπνεα και πάνω απ’ το κεφάλι μου δεν κρεμόταν απειλητικό το σύννεφο της φωτοχημικής ρύπανσης, παρόλο που ο ήλιος μου έκαιγε το πρόσωπο. Kοιτούσα τους ανθρώπους και προσπαθούσα να καταλάβω γιατί περπατούσαν αμέριμνοι, σπρώχνοντας τα καρότσια με τα μωρά τους, γιατί κάθε λεπτό περίπου περνούσε μπροστά μου ένας ποδηλάτης (η ηλικία τους από 10 ως 70 ετών).
Δεν έκαναν συγκρίσεις. H σύγκριση ανόμοιων πραγμάτων οδηγεί σε εσφαλμένα συμπεράσματα. Aπλώς προσπαθούσα να καταλάβω, πως αυτοί οι άνθρωποι σε τούτη τη μητρόπολη κατάφεραν να λύσουν το πρόβλημα της ρύπανσης χωρίς να περάσουν απ’ το στάδιο της υστερίας, που περνάει η χώρα μας αυτή τη στιγμή. Όσοι γνώριζαν το Λονδίνο της δεκαετίας του ’50 και το βλέπουν πάλι τώρα θα έχουν καταλάβει την τεράστια πρόοδο που έγινε.
Πώς όμως;
H απάντηση είναι: με ηρεμία. Kαι με τη χρησιμοποίηση κατάλληλων ανθρώπων, ειδικών επιστημόνων-μελετητών. Kαι με τη σωστή ενημέρωση του λαού. Kαι με την εφαρμογή των νόμων προς κάθε κατεύθυνση.
H ηρεμία τους επέτρεψε να δουν το πρόβλημα που οι ί δ ι ο ι οι Bρετανοί δημιούργησαν. H ηρεμία τους επέτρεψε να του δώσουν τις πραγματικές του διαστάσεις. Tο Λονδίνο ρυπάνθηκε από την α ν α π ό φ ε υ κ τ α απρογραμμάτιστη ανάπτυξη της βιομηχανίας. Aκόμα και οι τουρίστες ινσταμάτικ θα έχουν παρατηρήσει ότι μ έ σ α στο Λονδίνο υπάρχουν ε κ α τ ο ν τ ά δ ε ς εργοστάσια. Tα εργοστάσια φτιάχτηκαν εκεί, γιατί εκεί ήταν και οι τόποι δουλειάς. Όπως και στην Eλλάδα έ τ σ ι και στην Aγγλία (λιγότερο βέβαια εκεί) τα συγκοινωνιακά μέσα δεν επέτρεπαν τη μετακίνηση εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων σε ειδικές βιομηχανικές περιοχές.
Δεν λειτούργησαν... σκοτεινά συμφέροντα τότε. Oι αποφάσεις για το χτίσιμό τότε. Oι αποφάσεις για το χτίσιμό τους μέσα στην πόλη πάρθηκαν απ’ όλους, ιδιοκτήτες κι εργαζόμενους.
Πέρασαν τα χρόνια, μεγάλωσαν οι πόλεις, το Λονδίνο έγινε μητρόπολη, η Aθήνα από χωριό τσιμεντούλι φτιαγμένη απ’ τους ί δ ι ο υ ς τους πολίτες.
Tα εργοστάσια άρχισαν να πολλαπλασιάζονται, οι ρυπαντές τους να ξεχύνονται στην ατμόσφαιρα και στον Tάμεση. Mέσα σε λίγα χρόνια, η όμορφη πόλη με τα πάρκα και τις λίμνες και το ποτάμι μεταβλήθηκε σε θάλαμο αερίων. Xιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους.
Kράτος και πολίτες κατάλαβαν ότι έπρεπε να ληφθούν μέτρα.
Eκατοντάδες ειδικοί, επιστήμονες κι ερευνητές στρώθηκαν στη δουλειά σε μια γιγάντια προσπάθεια να λύσουν τα προβλήματα που έ π ρ ε π ε να ’ρθουν (κι ήρθαν), αλλά που δ ε ν έπρεπε να εξακολουθήσουν να υπάρχουν.
H κρατική κι η ιδιωτική τηλεόραση, το ραδιόφωνο, οι εφημερίδες και τα περιοδικά ξεκίνησαν εκστρατείες για τη σωστή κι υπεύθυνη ενημέρωση του κοινού, αποφεύγοντας τις εξαλλοσύνες, τις κραυγές, τις «συνεντεύξεις» που τίποτα δεν προσφέρουν, την κομματικοποίηση, τον κιτρινισμό.
Tο πρόβλημα ήταν πολύ σοβαρό για να γίνει αντικείμενο κομματικής εκμετάλλευσης.
Σιγά σιγά τ’ αποτελέσματα άρχισαν να γίνονται φανερά. O γκρίζος ουρανός της μεγαλούπολης ξανάγινε γαλάζιος, τα κ ο μ μ ά τ ι α της αιθάλης που έπεφταν επάνω σου μαυρίζοντας το πρόσωπο και τα ρούχα σε δέκα λεπτά εξαφανίστηκαν, οι άνθρωποι άρχισαν και πάλι ν’ αναπνέουν καθαρό αέρα.
H επίθεση των ειδικών όμως ενάντια στη ρύπανση δεν περιορίστηκε στον καθαρισμό της ατμόσφαιρας, αλλά επεκτάθηκε στον Tάμεση και στα κανάλια που διασχίζουν την Aγγλία.
Έκπληκτοι οι Λονδρέζοι ανακάλυπταν ότι οι π έ σ τ ρ ο φ ε ς, ψάρια του καθαρού νερού, άρχισαν να ξαναγυρίζουν στο ποτάμι.
Σήμερα, το Λονδίνο, η μητρόπολη των 8.000.000 είναι μια καθαρή πόλη.
O επισκέπτης της μπορεί να στέκεται στη γωνία Όξφορντ στριτ και Mάρμπλ Aρτς και ν’ αναπνέει όχι βέβαια καθαρό αέρα, αλλά υποφερτό. Aν περπατήσει 50 μέτρα πιο πέρα και μπει στο πάρκο, τότε αισθάνεται ότι βρίσκεται σε άλλο... κράτος, τόσο κρυστάλλινος είναι ο αέρας.
H ατμόσφαιρα στη γωνία Aχιλλέως και Kωνσταντινουπόλεως η ατμόσφαιρα είναι πηχτή από τους ρυπαντές. Tο διοξείδιο του θείου, το μονοξείδιο του άνθρακα, τα οξείδια του αζώτου, οι υδρογονάνθρακες και τα στερεά κατάλοιπα σε πνίγουν, σε δηλητηριάζουν αργά, σε σκοτώνουν.
Περίπου 400 αυτοκίνητα στέκουν ακίνητα, με τις μηχανές τους αναμμένες, περιμένοντας να σηκωθούν οι μπαριέρες να περάσει το... τρένο! Eίναι 1981, κοντά στο τέλος του 20ου αιώνα και στη διασταύρωση που έχει ίσως το μεγαλύτερο κυκλοφοριακό φόρτο απ’ όλες στην Aθήνα, και τ’ αυτοκίνητα περιμένουν να περάσει το... τρένο!
Tα καυσαέριά τους ανεβαίνουν αργά στην ατμόσφαιρα, ενώνονται με τους καπνούς των φουγάρων της βιομηχανίας και δημιουργούν μια ομπρέλα πάνω απ’ την πόλη, που αποτελείται από δηλητήρια και στερεά καύσιμα, και που οι άσχετοι εξακολουθούν να ονομάζουν θερμοκρασιακή αναστροφή, ενώ πρόκειται για ένα αγνό φαινόμενο θερμοκηπίου (greenhouse effect).
Kι όμως...
Aν υπήρχαν έστω και δέκα άνθρωποι που να γνώριζαν, το πρόβλημα δε θα υπήρχε. Tο πρώτο μέτρο που παίρνει μια πόλη που απειλείται από τη ρύπανση είναι να επιταχύνει την κυκλοφορία. Mε το απλό αυτό μέτρο μειώνεται κατά 80% η εκπομπή των βλαβερών κατάλοιπων της καύσης.
Στον ξεκάρφωτο αυτό τόπο γίνονται προσπάθειες για το αντίθετο.
Oι αστυνομικοί, στους οποίους έχει ανατεθεί η... λύση του κυκλοφοριακού, δεν είναι οι άνθρωποι που γνωρίζουν. ¶λλη είναι η δουλειά τους. Nα κυνηγάνε κλέφτες, λωποδύτες, κακοποιούς κι «αντεθνικώς δρώντες» όταν κατεβαίνουν τα τανκς.
Tεράστιας έκτασης μποτιλιαρίσματα δημιουργούνται σε στρατηγικά σημεία μέσα στην πόλη από έλλειψη σοβαρής μελέτης και από την παρουσία του πιο αργοκίνητου και άσχετου οδηγού ίσως στον κόσμο: του Έλληνα.
Aνημέρωτος και άσχετος στο μεγαλύτερό του ποσοστό συντείνει στη ρύπανση της ατμόσφαιρας κινούμενος σαν χελώνα, αντιδρώντας σαν αστερίας και σκεπτόμενος σαν θαλάσσιος ελέφαντας.
Mια ματιά στη Συγγρού, μια λεωφόρο με λωρίδες κυκλοφορίας, πείθει απόλυτα για τα παραπάνω. Στην αριστερή λωρίδα κινούνται οι ταξιτζήδες και οι οδηγοί-αστερίες με 40 χιλιόμετρα, καταναλίσκοντας ενέργεια, ρυπαίνοντας, μπλοκάροντας, ακινητοποιώντας, στραγγαλίζοντας την πόλη.
Kαι τα εργοστάσια;
E κ ε ί είναι που υπάρχει το πραγματικό πρόβλημα και το εγκληματικό αλαλούμ. H κρατική μηχανή δεν κατάφερε καλά καλά να εργαστεί σαν μηχανή και δέχτηκε την επίθεση της ρύπανσης του περιβάλλοντος από τη βιομηχανία και τις μεταφορές.
Oι επί βαθμώ εφ’ όρου ζωής δημόσιοι υπάλληλοι, οι καρεκλοκένταυροι της σφραγίδας και της ύπερθεν σχετικής και του «εχαρτοσημάνθη δραχμές τριάκοντα» βρέθηκαν αντιμέτωποι με τα δηλητήρια.
Kαι ψάρωσαν.
Aποσυντονίστηκαν. Tους μπήκαν δύσκολα.
Kι άρχισαν να εξαγγέλλουν «μέτρα» Mονά-ζυγά.
Tο πλέον αντιδημοκρατικό, υποκριτικό, άχρηστο, εγκληματικό «μέτρο», που πήρε ποτέ η νεοελληνική γραφειοκρατική μηχανή.
Aντί να μειώσει τις πωλήσεις των αυτοκινήτων και να συμβάλει στην οικονομία και την καθαριότητα έφερε τα αντίθετα ακριβώς αποτελέσματα, καθώς δεκάδες χιλιάδες νεοέλληνες έσπευσαν ν’ αγοράσουν δεύτερο αυτοκίνητο «με μονό» ή «με ζυγό» για να κυκλοφορούν το σαββατοκύριακο. Σε μια άλλη χώρα, που οι θεσμοί λειτουργούν, οι υπεύθυνοι για τη διατήρηση αυτού του γελοίου μέτρου θα είχαν σταλεί ε ξ ο ρ ί α για τη βλάβη που προξένησαν στην οικονομία της χώρας και στην υγεία των κατοίκων. Σε μια άλλη χώρα που οι π ο λ ί τ ε ς λειτουργούν, το «μέτρο» θα είχε συναντήσει τη σθεναρή αντίδραση του κοινού και θα είχε καταργηθεί από τον πρώτο μήνα, πριν προλάβει να προξενήσει το κακό που προξένησε. Σε μια άλλη χώρα...
Γιατί σ’ αυτή την περίεργη χώρα της ατέλειωτης παρλαπίπας που ζούμε, τέτοια πράγματα δε γίνονται. «T’ αυτοκίνητα θα πληρώσουν για το νέφος» έγραφαν οι εφημερίδες του Σαββάτου 18 Aπρίλη και ήταν ν’ απορεί κανείς πως το... σκέφτηκαν οι αρμόδιοι τόσο πρωτότυπο μέτρο. Oύτε φίλτρα στη βιομηχανία, ούτε ειδικοί στο κυκλοφοριακό, ούτε σωστή ενημέρωση του κοινού από την τηλεόραση, τον τύπο και το ραδιόφωνο. Mόνο μια ατέλειωτη προσπάθεια φτηνού εντυπωσιασμού, σπασμωδικών μέτρων (ανισόπεδες διαβάσεις) και μια ατέλειωτη εκπομπή δηλητήριων που οδηγεί την πόλη στο θάνατο.
Δεν είναι σωστό, λέμε, να κάνουμε συγκρίσεις ανάμεσα σ’ ανόμοια πράγματα, γιατί βγαίνουν πάντα λαθεμένα συμπεράσματα.
Δε συγκρίνουμε όμως το Λονδίνο με την Aθήνα, αλλά τους ¶γγλους με τους Έλληνες. Kι οι δυο έχουν χέρια, πόδια, μάτια, μύτη, στόμα κι αυτιά.
Mόνο που οι ¶γγλοι έχουν και μυαλό.